Beweegblog #65 – Waarom we moeten blijven spelen!

Wanneer we denken aan spelen, zien we vaak beelden van kinderen op een speelplein. Maar spelen is zoveel meer dan dat. Het is de manier waarop we leren, groeien en ons aanpassen aan de wereld om ons heen. Johan Huizinga schreef al in 1938 (in zijn baanbrekende werk ‘Homo Ludens’: “We zijn pas volledig mens als we spelen. Al het leren in het leven, begint bij spelen.” Spelen is de manier waarop we experimenteren, falen, opstaan en het opnieuw proberen – zonder de zware consequenties van de ‘echte’ wereld.

De acht levensfasen: Een speelse reis

Psycholoog Erik Erikson identificeerde acht levensfasen die we allemaal doormaken, van geboorte tot dood. Wat fascinerend is, is dat elk van deze fasen doorspekt is met de noodzaak tot spelen:

Van vertrouwen tot zelfstandigheid – Een baby leert de wereld kennen door alles in de mond te stoppen en te onderzoeken. Een peuter roept “zelfdoen!” en ontdekt wat wel en niet kan. Dit is spelen in zijn puurste vorm.

Ontdekking en nieuwsgierigheid – Kleuters nemen initiatief en willen alles uitproberen. Hier begint het probleem in ons onderwijssysteem. In plaats van kinderen te laten experimenteren en hun eigen weg te laten vinden, vertellen we ze precies hoe het moet. We doden hun natuurlijke speelsheid.

Identiteit en intimiteit – Ook in de puberteit en adolescentie blijft spelen cruciaal. Jongeren “spelen” verschillende rollen uit om te ontdekken wie ze werkelijk zijn. Ze experimenteren met relaties, hobby’s, stijlen – allemaal vormen van spel die hen helpen hun plaats in de wereld te vinden.

Generativiteit en integriteit – Zelfs in ons werkzame leven en op oudere leeftijd blijft spelen essentieel. Het is de manier waarop we nieuwe vaardigheden ontwikkelen, creativiteit behouden en verbinding maken met anderen.

Het spel van de moderne wereld

In onze prestatiegerichte samenleving hebben we spelen vaak weggeduwd naar de marge. We hebben het gecategoriseerd als “niet productief” of “tijdverspilling”. Maar onderzoek toont keer op keer aan dat spelen juist essentieel is voor onze ontwikkeling en welzijn.

Neem bijvoorbeeld jongleren – iets dat op het eerste gezicht nutteloos lijkt. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat jongleren de hoeveelheid grijze stof in de hersenen kan vergroten. Het verbetert hand-oogcoördinatie, concentratie en zelfs cognitieve flexibiliteit. Wat begint als spel, wordt een krachtig instrument voor persoonlijke ontwikkeling.

De sociale dimensie van spelen

Spelen gebeurt zelden in isolatie. Het gaat altijd om de relatie tot jezelf en de ander. In elk spel leren we omgaan met winnen en verliezen, met samenwerking en competitie, met regels en creativiteit. Deze vaardigheden zijn niet alleen nuttig op de speelplaats – ze vormen de basis van al onze menselijke interacties.

In een tijd waarin polarisatie en verdeeldheid toenemen, kunnen we veel leren van de spelregels. In een spel respecteer je je tegenstander, accepteer je de uitkomst en begin je met een schone lei aan een nieuwe ronde. Wat als we deze houding zouden toepassen op onze politieke discussies, onze werkrelaties, onze familieverbanden?

De redding door spel

Ik denk dat Peter Heerschop gelijk heeft: spelen kan ons redden. Niet alleen als individuen, maar als samenleving. Spelen brengt ons terug bij onze menselijke kern – nieuwsgierigheid, creativiteit, empathie en verbinding.

In een wereld die steeds complexer wordt, hebben we de eenvoud van het spel harder nodig dan ooit. We hebben ruimte nodig om te experimenteren zonder directe consequenties, om te falen zonder veroordeeld te worden, om te lachen zonder reden.

Blijven spelen, een leven lang

De uitdaging is om het spel levend te houden, ongeacht onze leeftijd. Dit betekent niet dat we onverantwoordelijk worden of onze verplichtingen negeren. Het betekent dat we een speelse houding behouden in alles wat we doen.

Probeer iets nieuws uit, zelfs als je er slecht in bent. Maak fouten en lach erom. Benader problemen vanuit verschillende hoeken. Blijf nieuwsgierig naar de wereld om je heen. Dans alsof niemand kijkt. Leer jongleren – letterlijk of figuurlijk.

Want uiteindelijk, zoals Heerschop zo mooi verwoordt, kennen we allemaal vreugde en verdriet. We hebben allemaal een gemeenschappelijke basis. En misschien is spelen wel de universele taal die ons kan helpen die verbinding te hervinden.

“We worden allemaal ergens anders vrolijk of verdrietig van, maar we kennen allemaal vreugde en verdriet.” In het spel vinden we elkaar, ongeacht onze verschillen. En daarin ligt misschien wel onze redding.